Imre Kertész

Imre Kertész
	; (2005) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Budapest, 1929ko azaroaren 9a
Herrialdea	Hungaria
Lehen hizkuntza	hungariera
Heriotza	Budapest, 2016ko martxoaren 31 (86 urte)
Hobiratze lekua	Fiumei kaleko hilerria
Heriotza modua	: Parkinsonen gaixotasuna
Familia
Ezkontidea(k)	Albina Vas (en) 1995); Magda Ambrus (en) (1996 - 2016)
Hezkuntza
Heziketa	Madách Imre High School (en) 1948)
Hizkuntzak	hungariera; alemana
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, itzultzailea, eleberrigilea, kazetaria eta gidoilaria
Lantokia(k)	Berlin
Lan nabarmenak	ikusi Fatelessness (en) ; Liquidation (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (2002) ; Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena (2001) ; Kossuth Saria (1997) ; Herder Prize (2000) ; Knight Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (2004) ; Ernst Reuter Medal (2006) ; Literaturpreis des Landes Brandenburg (1995) ; Sándor Márai Prize (1996) ; Milán Füst Prize (1983) ; Tibor Déry Prize (1989) ; Friedrich Gundolf Prize (1997) ; Hungarian Order of Saint Stephen (2014) ; Grand Cross of the Order of Merit of Hungary (2003) ; Adelbert von Chamisso Prize (complimentary gift) (2001) ; Goethe domina (2004) ; Honorary doctor of the Free University of Berlin (2005) ; Jean Améry award (2009) ; Leipzig Book Award for European Understanding (1997) ; Marion Samuel Prize (2007) ; Order of Saint Stephen of Hungary ; honorary citizen of Budapest (2002) ; Jeanette Schocken Prize ; Jeanette Schocken Prize (1997) ; honorary doctor of the Sorbonne Nouvelle University (2005) ;
Kidetza	Berlingo Arteen Akademia; Alemaniako hizkuntza eta literatura akademia; Széchenyi Academy of Literature and Arts (en)

Imre Kertész (Budapest, 1929ko azaroaren 9a - Budapest, 2016ko martxoaren 31) hungariar idazlea izan zen. 2002an Literaturako Nobel saria irabazi zuen.

Bizitza

Familia judu batean jaio zen. Hamabost urte zituela, Auschwitz kontzentrazio-esparrura deportatu zuten, eta gero Buchenwald eta Zeitzera. Askatu ondoko urteetan, kazetari gisa lan egin zuen Budapesteko egunkari batean, harik eta, 1951ean, Hungariako Alderdi Komunista agintera iristean, lanetik bota zuten arte. Orduan, buru-belarri sartu zen literaturan, bai itzulpenak eginez (Friedrich Nietzsche, Hugo von Hofmannsthal, Sigmund Freud, Ludwig Wittgenstein eta Elias Canetti), bai antzezlanak eta zinemarako gidoiak idatziz. Hain zuzen, bere lehen eleberrian, Sorstalanság (1975, «Zoririk gabe»; ) izenekoan, kontzentrazio-esparruetatik bizirik ateratako nerabe baten historia kontatzen du. Liburu horri trilogia osatzen duten beste bi jarraitu zioten: A Kudarc (1988, «Porrota») eta Kaddis a meg nim születt gyermekért (1992, «Kadish jaiogabeko seme batengatik»).

1995ean Brandeburgoko Literatura saria irabazi zuen, 1997an Leipzigeko Liburuaren Saria eta 2002an Literaturako Nobel saria jasotzen zuen lehen idazle hungariarra bihurtu zen. 2005ean Sorstalanság liburua zinemaratu zuten. Beste lan aipagarri batzuk Az Angol lobogó (1991, «Ingeles bandera»), Valaki más: a változás krónikája (1997, «Ni, bestea; Aldaketaren kronika»); A gondolatnyi csend, amíg a kivégzőosztag újratölt (1998, «Isilune bat hilhormaren aurrean»), A számülzött (2001, «Hizkuntza erbesteratua»), eta K. Dosszié (2006, «K dosierra») dira.

Idazlanak

"Sorstalanság" (1975): "Zoririk gabe" (Elkar, 2003, Urtzi Urrutikoetxeak euskaratua).
"A nyomkereső" (1977): "Bide-bilatzailea".
"Detektívtörténet" (1977)
"A kudarc" (1988): "Porrota".
"Kaddis a meg nem született gyermekért" (1990): "Kaddish ez jaiotako ume batentzat".
"Az angol lobogó" (1991): "Bandera ingelesa" .
"Gályanapló" (1992): "Galeraren egunkaria".
"A holocaust mint kultúra : három előadás" (1993): "Holokaustoa kultura moduan".
"Jegyzőkönyv / Imre Kertész ; Élet és Irodalom / Esterházy Péter" (1993)
"Valaki más : a változás krónikája" (1997): "Ni eta bestea:metamorfosi baten kronika"
"A gondolatnyi csend, amíg a kivégzőosztag újratölt" (1998): "Isilune bat hormatzarrean"
"A száműzött nyelv" (2001)
"Felszámolás" (2003)
"K. dosszié" (2006)
"Európa nyomasztó öröksége" (2008)
"Mentés másként" (2011)

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015/12/28 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Euskarari ekarriak: Imre Kertész, ekarriak.armiarma.eus
(Ingelesez)Imre Kertész Budapest Pocket Guide webgunean, budpocketguide.com

Datuak: Q47755
Multimedia: Imre Kertész / Q47755

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023) • Han Kang (2024)
1: Ez zuten eman